Folk được biết đến là 1 dòng nhạc về dân ca là 1 loại âm nhạc truyền thống lâu đời. Và thuật ngữ này không đề cập cụ thể đến một thể loại hoặc âm thanh duy nhất và ý nghĩa của nó là khác nhau tùy thuộc vào thời gian và địa điểm. Vậy Folk là gì? Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu qua về nó nhé.
I - Folk Là Gì ?
Folk music là thuật ngữ chỉ âm nhạc truyền thống được truyền lại qua nhiều thế hệ bằng lời nói hoặc truyền miệng. Chúng được sáng tác và trình diễn bởi những người dân thông thường thay vì các nhạc sĩ chuyên nghiệp, phản ánh về văn hóa và xã hội của một nhóm hoặc cộng đồng cụ thể. Nhiều tài liệu ghi rằng nhạc Folk dùng để chỉ dòng nhạc dân gian xuất phát từ gốc “volk” nghĩa là con người
Thuật ngữ này chỉ những thường dân ở nước Anh, những người nông dân mù chữ, họ đã kể lại các câu chuyện hay truyền thuyết thông qua những bài hát vì không có khả năng để xuất bản trở thành sách. Đây thường được xem là cách truyền đạt ở trong đời sống của cộng đồng, từ đó âm nhạc đã phát triển và trở thành một công cụ tuyệt vời giúp cho các nhà sử học khám phá ra lối sống của một dân tộc.
II - Nguồn Gốc Của Nhạc Folk
Folk music xuất hiện từ rất sớm, nơi âm nhạc được tạo ra và truyền miệng từ đời này sang đời khác. Chúng giống như một cuốn sách lịch sử truyền đạt và ghi lại những dấu mốc quan trọng trong nền văn hóa cộng đồng ở một khu vực nhất định. Tuy nhiên thuật ngữ nhạc Folk mới chỉ thực sự xuất hiện và được sử dụng từ thế kỷ 19.
Mặc dù thuật ngữ nhạc dân gian được sử dụng từ thế kỷ thứ XIX, nhưng thực chất dòng nhạc này đã xuất hiện cách đây hàng trăm năm về trước.
Dòng nhạc folk khá phổ biến vào đầu thời kỳ lãng mạn. Beethoven và Joseph Haydn là hai nhà soạn nhạc lừng danh đã giúp cải tiến lại dòng nhạc này. Nhiều người cũng đã sáng tạo ra các điệu múa dân gian truyền thống gần như rất khó để phân biệt với những điệu múa và bài hát của thường dân.
Tuy nhiên, dòng nhạc dân gian đã không còn giữ được sự hưng thịnh mãi cho đến thế kỷ XX. Lễ hội âm nhạc dân gian đầu tiên diễn ra tại Asheville, Carolina vào năm 1928. Một trong những người đã có đóng góp tích cực làm hồi sinh lại dòng nhạc này chính là Woody Guthrie. Cũng giống như những nghệ sĩ khác theo đuổi thể loại nhạc dân ca, Woody Guthrie đã biểu diễn lại các ca khúc đã được nghe từ mẹ khi ông còn là một đứa trẻ.
Trong những thập niên 30 – 40 của thế kỷ XX, nhạc Folk tiếp tục trở nên phổ biến. Các ngôi sao như Burl Ives, Jimmy Rodgers đã đưa dòng nhạc này lên tới đỉnh cao vào những năm 1950 với các Band nhạc và ca sĩ nổi tiếng như Harry Belafonte, The Weavers và Kingston Trio. Phong cách của họ chính là sự mô phỏng lại âm nhạc dân gian ở trong quá khứ. Phong cách này thịnh hành tới cuối những năm 60 trước khi thể loại “folk rock” ra đời và nhóm nhạc The Beatles đã bắt đầu làm khuynh đảo cả thế giới.
Trong những năm 1960, “âm nhạc biểu tình” là thuật ngữ dần trở nên phổ biến. Những ca sĩ của dòng nhạc dân gian hát để thể hiện sự phản đối với chủ nghĩa tư bản, phản đối với chiến tranh tại Việt Nam và ủng hộ phong trào dân quyền tại nước Mỹ. Một số người gọi đây là thể loại nhạc “anti folk”, dựa trên quan niệm cho rằng tự do chính trị đã làm giảm đi tầm quan trọng của tính cách dân tộc – Đây vốn là một bộ phận thiết yếu ở trong dòng nhạc dân gian.
Trước năm 1975, sự phục hồi của dòng nhạc Folk gần như tắt hẳn, mãi đến cuối những năm 1990 mới hồi sinh trở lại nhưng chỉ ở mức độ thấp hơn so với trước đây rất nhiều. Một số ban nhạc nổi tiếng trong các thập niên 70 và 80 cũng đã vận dụng những yếu tố của thể loại nhạc dân gian.
Ngày nay, ở tất cả các quốc gia trên thế giới đều có câu lạc bộ cũng như tổ chức những lễ hội về dòng nhạc này. Ví dụ như Port Fairy Folk Festival tại Úc hay đại nhạc hội Cambridge Folk Music Festival tại Anh là những sự kiện rất nổi tiếng, phổ biến và đáng được mong đợi nhất.
III - Đặc điểm Của Nhạc Folk
Khác với những dòng nhạc hiện đại ngày nay, nhạc Folk – dân ca mang đậm tính lịch sử, văn hóa dân tộc nên chúng thường có những đặc điểm như:
Tính truyền miệng: Thời trước đây đa số người dân tại nhiều quốc đều không có điều kiện để học tập nên họ không thể dùng chữ viết để ghi lại các bài hát được. Họ chọn cách sáng tác các bài hát, ghi nhớ chúng và truyền lại cho mọi người cũng như thế hệ sau.
Chủ đề liên quan tới văn hóa dân tộc: Nhạc Folk mang đậm tính văn hóa và chúng thường phản ánh văn hóa của một nhóm người nhất định.
Tính lịch sử: Các nhạc Folk music có thể ghi lại lịch sử của cá nhân hoặc nhóm người trong các ngày lễ lớn trong năm.
Thường sử dụng nhạc cụ dân tộc: Là dòng nhạc được ví là dân ca của từng vùng miền, khu vực, nhóm người sinh sống, vì thế mà nhạc Folk thường mang đặc trưng của các nhạc cụ dân tộc riêng của từng vùng, điều đó cũng làm nên nét riêng biệt và khác nhau giữa các vùng lãnh thổ, dân cư với nhau.
Bản quyền: Folk music là nhạc truyền miệng, là những bài hát, ca khúc dân gian có nguồn gốc lâu đời vì thế mà chúng không có bản quyền. Mãi cho tới ngày nay các bản nhạc Folk được sáng tác bởi các nhạc sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp thì chúng mới có bản quyền riêng.
Có thể thay đổi theo từng thời kỳ: Nhạc Folk chịu ảnh hưởng từ văn hóa, vì thế khi văn hóa hiện đại thay đổi thì Folk cũng sẽ có sự thay đổi, hòa nhập hơn, kết hợp của nhiều nền văn hóa khác nhau, tương tác và tạo a những bản nhạc hợp với thời đại nhất.
IV - Những Thể Loại Folk Chính Hiện Nay
Nhạc Folk hiện nay được phân chia thành rất nhiều nhóm nhỏ, trong đó có 2 thể loại chính là Folk Rock và Indie Folk.
Folk Rock
Đúng như cái tên của nó Folk Rock dùng để chỉ dòng nhạc có sự kết hợp giữa nhạc dân ca (nhạc dân gian) và nhạc rock, bắt nguồn từ Mỹ và Canada trong những năm 1960. Folk Rock vừa mang nét truyền thống với nội dung ca từ chứa đựng văn hóa, phản ánh xã hội như phản đối chiến tranh, phản đối phân biệt chủng tộc, vấn đề đạo đức,… nhưng lại được kết hợp với giai điệu và tiết tấu nhanh mạnh, nhạc cụ sử dụng trong rock tạo nên sự đặc biệt riêng của dòng nhạc này.
Indie Folk
Indie folk là một thể loại âm nhạc xuất hiện vào cuối thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21, kết hợp các yếu tố của indie rock và nhạc dân gian. Thể loại này được đặc trưng bởi âm thanh gần gũi, chân thật và thường có sự xuất hiện của các nhạc cụ dân tộc như guitar, banjo, hay mandolin, cùng với các yếu tố của guitar điện, trống và bass. Lời bài hát của các ca khúc indie folk thường nói về các chủ đề cá nhân và sâu sắc và thể loại này nổi tiếng với việc tập trung vào việc kể chuyện và tính chân thật về cảm xúc. Các nghệ sĩ indie folk thường hoạt động độc lập với các hãng đĩa lớn, tự sáng tác tự trình bày giống với nhạc Indie vậy.
V - Những Nghệ Sĩ Nổi Tiếng Trong Làng Nhạc Folk
Có rất nhiều nghệ sĩ nổi tiếng trong dòng nhạc Folk này, họ đều là những con người tài năng về âm nhạc dân gian, dân ca. Một số cái tên nổi bật nhất đó là: Woody Guthrie, Lead Belly, The Kingston Trio, Pete Seeger hay Joni Mitchell.
Woody Guthrie
Woody Guthrie (1912-1967) là một ca sĩ nhạc sĩ và nhạc dân gian người Mỹ, có tầm ảnh hưởng rất lớn tới Folk Music tại Mỹ trong thời kỳ đầu thế kỷ 20. Bài hát “This Land Is Your Land” do ông trình bày, trở thành một tác phẩm nhạc Folk bất hủ của nền âm nhạc Mỹ. Chủ đề mà Woody Guthrie thường lựa chọn trong những ca khúc của mình đó là về nghèo đói, bất bình đẳng, bất công, ủng hộ cho quyền lao động và liên đoàn công nhân. Một số ca khúc dân ca nổi tiếng của ông phải kể đến như: Bound for Glory, Deportee (Plane Wreck at Los Gatos), Tom Joad, Pastures of Plenty,….
Lead Belly
Lead Belly, còn được biết đến với tên gọi Huddie William Ledbetter, là một nhạc sĩ dân ca và blues người Mỹ sống từ năm 1888 đến năm 1949. Ông sinh ra ở Louisiana và lớn lên trong nghèo khó, học chơi guitar và một số nhạc cụ khác khi còn là một cậu bé. Ông đã đi du lịch khắp miền Nam Hoa Kỳ và trình diễn một loạt các bài hát dân ca và blues truyền thống. Lead Belly nổi tiếng với giọng hát mạnh mẽ và kỹ năng chơi guitar 12 dây. Một số bài hát nổi tiếng của ông bao gồm “Goodnight, Irene”, “The Midnight Special”, và “Where Did You Sleep Last Night?”.
The Kingston Trio
The Kingston Trio là một nhóm nhạc Folk của Mỹ được thành lập vào năm 1957 gồm có 3 thành viên là Bob Shane, Nick Reynolds và Dave Guard. Đây cũng là nhóm nhạc có tầm ảnh hưởng tới nhạc dân ca trong giai đoạn 1950 – 1960. Một số ca khúc Folk music của nhóm nổi tiếng có thể kể tới như: Tom Dooley, Where Have All the Flowers Gone?, Greenback Dollar, Scotch and Soda, Blowin’ in the Wind,….
Pete Seeger
Pete Seeger (1919-2014) là một ca sĩ, nhạc sĩ và nhà hoạt động xã hội có tầm ảnh hưởng lớn tới nhạc Folk tại Mỹ. Một số ca khúc nổi tiếng của ông trở thành tường thành trong dòng nhạc dân ca đó là: If I Had a Hammer, Where Have All the Flowers Gone?, Turn! Turn! Turn! (To Everything There Is a Season),…..
Joni Mitchell
Joni Mitchell là một nữ ca sĩ, nhạc sĩ và nhạc công người Canada sinh năm 1943. Bà được biết đến với giọng hát đặc trưng, kỹ thuật guitar phức tạp, và phong cách âm nhạc đa dạng và sáng tạo của mình, kết hợp các yếu tố nhạc dân gian, rock, jazz và pop. Bà bắt đầu sự nghiệp âm nhạc của mình từ những năm 1960, ban đầu theo đuổi dòng nhạc Folk. Âm nhạc của Joni Mitchell có lời ca tinh tế, có sự đa dạng về phong cách. Một số ca khúc Folk music nổi tiếng của bà đó là: Both Sides, Now; The Circle Game; Chelsea Morning; Morning Morgantown; The Fiddle and the Drum.
VI - Những Album Nhạc Folk Nổi Tiếng Không Thể Bỏ Qua
Sau đây là một số Album thể loại Folk & Folk Rock nổi tiếng và được đánh giá cao theo tổng hợp đánh giá của các nguồn đánh giá uy tín ở trên khắp thế giới:
1. Album “After The Gold Rush” – Neil Young
Âm nhạc của Neil Young ở trong album này phần lớn là nói về tình yêu, xen kẽ là các ca khúc như viết về một người đàn ông tại miền Nam nước Mỹ, kể về nỗi cô đơn, về việc kiếm sống của những con người trẻ tuổi,…
Tính trữ tình chính là cảm hứng xuyên suốt album. Chất Country-folk sâu lắng vỡ òa ra ngay từ ca khúc đầu và phảng phất ở trong suốt album.
Là một nhạc sĩ tài năng đã đi cùng với những tên tuổi lừng danh của thể loại Rock trong suốt những năm bùng nổ âm nhạc đại chúng như The Band, Jimi Hendrix, Bob Dylan,.. nhưng Neil Young rất bình dị và khiêm tốn.
Năm nay, ông đã ngoài 70 tuổi và là một trong không nhiều cây đại thụ dòng nhạc Rock còn sống. Và ông vẫn tiếp tục sáng tác sung mãn như hàng chục năm nay (Album của NY gần đây nhất được phát hành 2015)
2. Album “Blonde On Blonde” – Bob Dylan
Nếu được hỏi rằng: “Album Folk (hay Folk Rock) nào là Album hay nhất mọi thời đại? “ Tôi tin rằng phần lớn câu trả lời chính là Album Blonde On Blonde của Bob Dylan.
Là album Folk Rock nhưng âm nhạc lại rất phong phú. Có xen kẽ cả một số ca khúc theo phong cách nhạc Blues. Nhờ vậy đã làm cho album tuyệt đỉnh về cấu trúc âm nhạc.
Nếu nói đây là album thuộc về thể loại Folk cũng được mà nói đây là một kinh điển của dòng nhạc Classic Rock cũng không sao. Bởi vì Bob Dylan thuộc về cả hai.
Một album đỉnh cao chói lọi của mọi thời đại đã làm người nghe mê đắm từ đầu tới cuối và là sự trải nghiệm về âm nhạc không thể nào quên.
Ca khúc thứ 3 nằm trong Album này chính là Visions Of Johanna – Một ca khúc nói về tình yêu và cũng chính là một trong những ca khúc Folk Rock tuyệt đỉnh, hay nhất của lịch sử âm nhạc. Tiếp theo là những tâm sự và các câu chuyện bất tận, những cảm xúc về tình yêu và cuộc sống.
Edie Sedgwick – Một trong những bóng hồng ẩn hiện trong album này chính là một trong những nàng thơ bất tử của nam ca sĩ Bob Dylan. Ông đã viết về cô trong ca khúc Just Like A Woman và có thể là cả nhiều ca khúc khác.
Ngày nay, nếu ta nhìn lại thì thời gian những năm 1960, khi mà Bob Dylan và The Beatles cùng những nghệ sĩ lừng danh của thời đại khác khiến cho sự bùng nổ một vũ trụ có tên là “Âm nhạc đại chúng” thế kỷ XX thì có phần đóng góp không nhỏ của Bob Dylan trong đó với siêu phẩm chói ngời này.
3. Một số siêu phẩm Album thể loại Folk & Folk Rock khác
Tapestry (Folk & Soul) – Carol King
Highway 61 Revisited – Bob Dylan
The Freewheeling Bob Dylan – Bob Dylan
Déjà Vu – Crosby, Still, Nash & Young
Illinois (2005) – Sufjan Stevens
Satellite Sky (1992) – Mark Heard
The Dance of The Sun and The Moon (2006) (Folk&Drone) – Natural Snow Buildings
Car Wheels On Gravel Road – Lucinda Williams
The Band – The Band
Music From Big Pink – The Band
Pink Moon – Nick Drake
Five Leaves Left – Nick Drake
Mong rằng sau bài viết này sẽ giúp các bạn 1 phần nào đó hiểu rõ hơn về dòng nhạc Folk này nhé.
Nguồn hình ảnh: Folk-Music-Web.jpg (596×559) (whitehorse-stourpaine.co.uk) Today's Folk Rock Hits | buy now in the Stretta sheet music shop. (stretta-music.com) Uc9Lc59QW51-L0bDsCSHZGE1Vd505LCS-rGtWbmlJS4PIOLmhm939U6QIeTd5jRL7VnIWQORRtRgCYOyjLQuZg (512×512) (googleusercontent.com) neil-young.jpg (1442×968) (classicalbumsundays.com) R.b2ab92922117cca1a6855f561cca2583 (1280×960) (bing.com)
Tác giả bài viết: Huỳnh Sơn YT
Học viên Thầy Đoàn Nhược Quý
Komen