Nhạc thể nghiệm là một loại hình âm nhạc được hình thành từ giữa thế kỷ 20 và vẫn còn đang phát triển cho tới hiện tại. Đây là một loại hình được phát triển đầu tiên ở một vài quốc gia Bắc Mỹ và lan rộng dần sang các quốc gia Châu Á. Nhạc thể nghiệm còn được coi như một lời bày tỏ của người nghệ sĩ đối với nhiều khía cạnh khác nhau.
Nhạc thể nghiệm là gì?
Nhạc thể nghiệm hay còn được gọi với tên tiếng Anh là Experimental music là một thể loại âm nhạc còn khá mới đối với nền âm nhạc của nước ta. Loại hình này chưa thật sự được phổ biến rộng rãi ở nước ta. Loại nhạc này phổ biến nhất từ những năm giữa thế kỷ 20 khi con người đang tìm kiếm nhiều loại hình âm nhạc mới hơn và đặt nhiều tâm tư, tình cảm cả mình vào âm nhạc hơn.
Âm nhạc thể nghiệm thường không sử dụng hay giới hạn việc tạo ra âm thanh phải theo một quy chuẩn thông thường mà nó sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào mong muốn của tác giả. Thông thường, nhạc thực nghiệm thường xuyên được sáng tác bằng nhiều phương tiện không truyền thống, tạo ra một điểm độc đáo mới cho nền âm nhạc của Việt Nam nước ta hiện nay.
Những âm sắc trong nhạc thể nghiệm được giữ một cách nguyên bản, trọn vẹn nhưng đã được xáo trộn, “nhào nặn” theo nhiều cách khác nhau. Màu sắc âm nhạc được tạo ra luôn mang tính lạ kỳ trong đó. Sự không tuân theo bất kỳ khuôn khổ nào khiến cho loại hình này đã nói lên được tính thể nghiệm của mình.
Sự kết hợp giữa những nhạc cụ không truyền thống với những quy tắc âm nhạc khác với thông thường đã khiến cho nhạc thể nghiệm dần chiếm được thiện cảm trong lòng người nghe nhạc. Đây cũng là một trong những cách để có thể mở rộng sáng tạo, phát triển rộng mở thêm nền âm nhạc của nước nhà.
Sự phát triển của nhạc thể nghiệm tại Việt Nam
Có thể nói nền âm nhạc nước ta nói chung và âm nhạc thể nghiệm nói riêng đã có một bề dày nhất định trong quá trình hình thành và phát triển. Cho đến hiện nay, nhạc thể nghiệm có thể là loại hình ra đời sau so với những loại hình khác nhưng đây cũng chính là loại hình chịu ảnh hưởng từ nền âm nhạc trên thế giới, đặc biệt là Châu Mỹ.
Trong những năm đầu thế kỷ 20, khi đất nước đang trong thời kỳ Pháp thuộc, bên cạnh việc hết mình đấu tranh giành lại độc lập cho dân tộc thì âm nhạc phương Tây cũng dần du nhập vào nước ta. Nhạc thể nghiệm xuất hiện tại nước ta một phần là do nhu cầu xuất phát từ nội tại của các nghệ sĩ trong nước với mong muốn thay đổi cũng như phát triển thêm, tạo được đột phá cho âm nhạc nước ta.
Tuy nhiên, cho đến khoảng giữa thế kỷ 20, nền âm nhạc của nước ta vẫn bị chịu ảnh hưởng vô cùng nặng nề của âm nhạc Phương Tây. Không những vậy, âm nhạc cổ điển của nước ta giai đoạn đó lại đang rất khó để tiếp cận và khó cả trong cách chơi nhạc cụ. Việc giảng dạy và tiếp thu âm nhạc cổ điển của nước ta lại gặp vấn đề ở việc quá khuôn khổ và gò bó, khiến cho mọi người khó có thể chinh phục được loại hình âm nhạc này.
Cũng chính từ nhu cầu muốn được đổi mới, sáng tạo, vào năm 1995, họa sĩ Nguyễn Văn Cường là người đầu tiên tại nước ta đưa âm nhạc thể nghiệm ra mắt công chúng tại Việt Nam ở Viện Goethe Hà Nội. Ông cũng là người đầu tiên sử dụng vĩ của đàn violin kéo trên thanh nan hoa của xe máy để tạo ra âm thanh.
Đây là một bước tiến mới đối với nền âm nhạc Việt Nam nói chung và âm nhạc thể nghiệm nói riêng. Tuy nhiên, tại thời điểm đó, nhạc thể nghiệm chưa thực sự được ưa chuộng mà vẫn chịu ảnh hưởng của rất nhiều phong cách âm nhạc trên thế giới nên những nghệ sĩ tại nước ta lúc bấy giờ thỉnh thoảng đưa chút thể nghiệm vào trong những tác phẩm âm nhạc của mình.
Cho đến những năm 2000, âm nhạc thể nghiệm dần chiếm được vị trí trong lòng của khán giả. Hơn thế, loại hình âm nhạc này đã và đang phát triển mạnh mẽ với sự tham gia của nhiều nghệ sĩ có tên tuổi trên thị trường âm nhạc như Kim Ngọc, SonX, Nguyễn Mạnh Hùng. Thế hệ GenZ ngày nay có gương mặt nổi bật là Trần Uy Đức đã góp phần không nhỏ cho sự phát triển loại hình này.
Có thể thấy các nghệ sĩ Việt đã và đang có tinh thần và tư tưởng tiến bộ, cấp tiến, sau khi được tiếp xúc với nhiều loại hình âm nhạc khác nhau đã biết thực hành và cho ra mắt nhiều sản phẩm âm nhạc riêng, thu hút được sự ủng hộ của nhiều người. Các tác phẩm âm nhạc thể nghiệm với quy mô lớn cũng dần xuất hiện và sử dụng âm thanh như một ngôn ngữ chủ đạo của tác phẩm âm nhạc đó.
Những giá trị nhạc thể nghiệm mang lại cho nền âm nhạc nước ta
Là một loại hình âm nhạc nghệ thuật mới, âm nhạc thể nghiệm đã và đang mang lại được nhiều giá trị đặc biệt. Trong đó, âm nhạc thể nghiệm không chỉ mang lại được những giá trị về vật chất, tinh thần mà nó còn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với xã hội và đời sống riêng của từng cá nhân.
Đầu tiên, âm nhạc thể nghiệm luôn khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới không ngừng. Loại hình này cho phép người nghệ sĩ được thử âm thanh dưới nhiều hình thức biểu diễn mới và khác nhau. Người nghệ sĩ cũng được coi như một nhà phát minh trong quá trình làm nhạc và tạo ra tác phẩm cho riêng mình. Những sản phẩm của âm nhạc thể nghiệm luôn mang đậm màu sắc của sự sáng tạo, không ngừng đổi mới và phát triển, thu hút được nhiều người nghe.
Tiếp đó, nhạc thể nghiệm cũng như những loại hình âm nhạc khác, luôn phản ánh và thể hiện quan điểm của người nghệ sĩ. Nó phản ánh tính quan điểm và cá tính riêng của người nghệ sĩ. Đây cũng là cách tâm hồn người nghệ sĩ được nói lên và thể hiện cảm xúc một cách du dương, nên thơ hơn.
Âm nhạc thể nghiệm còn là một cách giao tiếp và kết nối đặc biệt. Loại hình âm nhạc này tạo ra một loại ngôn ngữ mới. Nó giúp cho người nghệ sĩ và khán giả của mình kết nối với nhau sâu sắc, gần gũi hơn. Thông qua những trải nghiệm cá nhân đa dạng và phong phú, người làm nhạc và nghe nhạc dần thân thiết với nhau hơn, hiểu thêm về nhau hơn bao giờ hết.
Ngoài ra, loại hình này còn là một cách giáo dục và phát triển đặc biệt hơn với những loại hình khác. Nó cung cấp và cũng chính là phương tiện để giáo dục tư duy của con người, thúc đẩy phát triển tư duy phê phán và khuyến khích người nghe phân tích và lắng nghe, đánh giá âm nhạc một cách chủ động, không nên bị ảnh hưởng bởi những yếu tố khác.
Cuối cùng, âm nhạc thể nghiệm và những loại hình âm nhạc khác cũng tương đồng với nhau ở điểm giúp chữa lành và làm giải tỏa căng thẳng. Âm nhạc được coi như một liều thuốc chữa lành vô hình, giúp con người bớt căng thẳng và tạo được cảm giác thoải mái, thư giãn cho người nghe. Nó giúp cho người nghe hiểu rõ lòng mình hơn và giúp giải phóng những năng lượng tiêu cực vẫn còn tồn đọng, gây ảnh hưởng đến tinh thần con người.
Những giá trị do nhạc thể nghiệm mang lại cho con người đã dần dần trở thành một phần quan trọng đối với việc phát triển nghệ thuật âm nhạc đương đại. Nó còn giúp mở rộng biên giới của nghệ thuật và tạo ra nhiều trải nghiệm mới hơn cho người nghe, giúp người nghe cải thiện được nhiều điều mong muốn hơn bao giờ hết.
Những nguồn để xuất hiện âm nhạc thể nghiệm tại nước ta
Nguồn đầu tiên có thể kể đến là xuất phát từ chính nội tại của những nghệ sĩ có nền nhạc cổ điển ở nước ta. Một số nghệ sĩ có nền tảng âm nhạc cổ điển vững chắc đã có những nhận xét chung về bình diện của xã hội thời bấy giờ để có thể nhìn nhận và tìm ra phương hướng cho sự phát triển âm nhạc trong tương lai.
Sự nhìn xa này sẽ giúp nhận định được sự tồn tại của nhạc thể nghiệm trên đấu trường âm nhạc là bao xa khi mà bao quanh là rất nhiều thể loại âm nhạc khác nhau. Vfa hơn hết, tại thời điểm đó, âm nhạc thể nghiệm chưa thực sự có chỗ đứng trong thị trường nhạc Việt và cần một sự chuẩn bị thật kỹ để phát triển thêm trong tương lai xa.
Nguồn tiếp theo xuất phát từ chính các nghệ sĩ tạo hình ở nước ta thời bấy giờ. Các nghệ sĩ tạo hình có thể là các họa sĩ và nhiều nghệ sĩ khác. Âm nhạc thể nghiệm khi này được thể hiện qua nhiều góc độ khác nhau, phản ánh nhiều khía cạnh khác nhau và qua bàn tay của người nghệ sĩ, âm nhạc ngày càng được tiếp cận gần hơn với con người và dần lấy được thiện cảm của mọi người.
Nguồn thứ ba có thể kể đến là những người có xuất phát điểm từ khu vực pop music nhưng lại bị ảnh hưởng bởi những trào lưu âm nhạc điện tử khác trên thế giới. Âm nhạc là sự sáng tạo, chính bởi vậy nên kết hợp âm nhạc thể nghiệm cùng với những loại hình âm nhạc khác sẽ giúp loại hình này phát triển được tính đa dạng cũng như những nét mới, nét nổi bật.
Nguồn thứ tư cũng chính là nguồn cuối cùng là nguồn khởi phát từ những dòng nhạc truyền thống của dân tộc ta. Bất kỳ thể loại hay dòng nhạc nào cũng hầu hết xuất phát từ âm nhạc truyền thống của dân tộc. Nhạc truyền thống dân tộc được xem như một nền tảng vững chắc cho việc phát triển những âm nhạc thể nghiệm của nước ta.
Chính từ bốn nguồn trên nên âm nhạc thể nghiệm ở nước ta đã mang một màu sắc đa dạng, tạo được rất nhiều nét riêng biệt trong loại hình âm nhạc này. Một yếu tố khác có thể kể đến mang tính khách quan hơn đó chính là xuất phát từ chính sự tiếp xúc. Có thể là tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp từ các nghệ sĩ nước ta lên âm nhạc. Có thể thấy đây chính là yếu tố khác quan duy nhất ảnh hưởng đến chất lượng của loại hình nhạc này.
Mỗi nguồn đều có vai trò quan trọng đối với việc phát triển và hình thành âm nhạc thể nghiệm. Đây là loại hình chỉ mới xuất hiện tại nước ta trong thời gian ngắn nhưng đã để lại được nhiều giá trị cả về vật chất và tinh thần cho mọi người. Loại hình này đã tạo ra được bước tiến vượt bậc cho sự phát triển của âm nhạc nước nhà.
Một số gương mặt tiêu biểu trong âm nhạc thể nghiệm
Âm nhạc thể nghiệm có thể phát triển được như ngày nay là nhờ sự góp sức của rất nhiều người. Trong đó, một số người được coi như là minh chứng cho sự phát triển, cho nguồn gốc hình thành của âm nhạc thể nghiệm đương đại.
John Cage được coi là một trong những nhà soạn nhạc tiêu biểu cho loại hình âm nhạc kỳ lạ này. Ông là một trong những nghệ sĩ đi đầu cho nền âm nhạc thể nghiệm trên cả thế giới. Ông có riêng cho mình một tác phẩm mang tên “4’33” với điểm đặc biệt là các nhạc công không hề chơi bất kỳ loại nhạc cụ nào mà hoàn toàn ngồi yên trong 4 phút 33 giây. Cũng chính bởi điều kỳ lạ đó mà nhạc thể nghiệm được coi là loại hình có phần hơi “dị”.
Tiếp đến là Yoko Ono là một người Nhật Bản, cô đã góp phần không nhỏ trong việc phát triển âm nhạc thể nghiệm đến các quốc gia khác nhau trên thế giới. Cô thường hay đưa thể nghiệm vào trong âm nhạc của mình, sử dụng danh tiếng và sự tài giỏi của mình để phát triển thêm âm nhạc thể nghiệm không chỉ trong khuôn khổ nước Nhật mà còn nhiều nước khác trên thế giới.
Không chỉ trên thế giới, âm nhạc thể nghiệm ở nước ta cũng được rất nhiều nghệ sĩ đón nhận và phát triển phong phú thêm. Đầu tiên, có thể kể đến là Lương Huệ Trinh. Cô là một trong những nghệ sĩ thể nghiệm đời thứ hai ở nước ta. Chính cô cũng đã tạo ra được rất nhiều chương trình cũng như tạo ra được sân chơi cho rất nhiều nghệ sĩ trẻ, có niềm đam mê đối với âm nhạc thể nghiệm.
Hai nghệ sĩ là Nguyễn Thanh Huyền và Duy Rùa cũng là những người góp mặt cho sự phát triển của âm nhạc thể nghiệm tại nước ta hiện nay. Cả hai đều có cơ hội thực hành nhạc từ nhỏ và cũng đã tạo được rất nhiều sân chơi cũng như tham gia vào nhiều buổi trình diễn nhạc thể nghiệm đương đại, góp phần phát triển không ngừng và sáng tạo âm nhạc thể nghiệm.
Cuối cùng, đại điện cho thế hệ GenZ đang hot gần đây là Trần Uy Đức. Anh là một người trẻ tuy nhiên lại có đam mê với âm nhạc thể nghiệm từ khá sớm. Với Uy Đức, anh coi âm nhạc thể nghiệm như một thử thách đối với bản thân mình và đó cũng chính là thử thách cho việc thử nghiệm âm nhạc. Anh cũng đã có cho mình nhiều dự án âm nhạc riêng và cố gắng để phát triển thêm âm nhạc thể nghiệm đến với các thế hệ sau này.
Anh Trần Uy Đức cũng có nói: “Người thể nghiệm đơn thuần chỉ muốn bày tỏ, tự sự bất kể điều gì, một cách thành thật nhất. Có lẽ bài nhạc thể nghiệm không cần thiết phải nghe đi nghe lại - trải nghiệm này có thể dành cho một lần và tất cả”. Sự đơn thuần của âm nhạc thể nghiệm được diễn tả dưới nhiều góc độ khác nhau nhưng chung quy lại thì đều với mục đích được nói ra tiếng lòng của bản thân.
Có thể thấy, âm nhạc thể nghiệm chính là một loại hình xứng đáng được đón nhận rộng khắp trên cả nước. Một số nghệ sĩ ở nước ta hiện nay đã và đang cố gắng hơn để có thể tiếp tục cũng như phát triển thêm âm nhạc thể nghiệm nói riêng và nền âm nhạc nói chung, dần dần lớn mạnh, được nhiều người trong nước và quốc tế biết đến.
Sự phát triển âm nhạc thể nghiệm từ những quốc gia trên thế giới đến với Việt Nam đã là một điều vô cùng đáng trân trọng. Đặc biệt hơn, thế hệ trẻ ngày nay cũng đã và đang cố gắng phát triển hết mình để có thể phổ biến loại nhạc này đến với nhiều người hơn, giúp cho âm nhạc của nước ta phát triển và vững mạnh, nhất là đối với âm nhạc thể nghiệm.
Như vậy, sự phát triển vượt bậc của âm nhạc thể nghiệm đã và đang tạo ra được tiếng vang cả trong nước và quốc tế. Những hoạt động âm nhạc thể nghiệm đã đem lại được rất nhiều giá trị cho người nghe cũng như chính bản thân người nghệ sĩ. Đây cũng chính là bước tiến vượt bậc của âm nhạc thể nghiệm trong nền âm nhạc hiện hành.
Comments