Đất nước Việt Nam với hàng ngàn năm lịch sử hình thành và phát triển đã đi qua nhiều thời đại, nhiều nền văn hoá khác nhau. Không ngạc nhiên khi nhờ đó chúng ta may mắn sở hữu những công trình kiến trúc mà những giá trị lớn lao của nó sẽ vẫn còn tồn tại mãi sau này.
1. Công trình kiến trúc Cố đô Huế
Nằm dọc theo những khúc quanh mềm mại của sông Hương thơ mộng, quần thể di tích Cố đô Huế tỏa sáng với vẻ đẹp vàng son của lịch sử, văn hóa, định rõ vị thế không thể phai mờ trong lòng đất nước Việt Nam. Từ năm 1802 cho đến năm 1945, Huế không chỉ là trái tim văn hóa, chính trị, kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế mà còn là nơi đặt ngai vàng của nhà Nguyễn - dấu ấn của một triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử đất nước.
Trong suốt thời gian này, Huế đã chứng kiến sự ra đời của các công trình kiến trúc độc đáo, mỗi tòa thành, mỗi lăng tẩm không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, nơi lưu giữ những câu chuyện, những bài học quý giá từ quá khứ. Kinh thành Huế, với 253 công trình kiến trúc nổi bật như Đại Nội, và 7 cụm lăng tẩm của 9 vị vua Nguyễn, cùng nhiều công trình khác như đàn Nam Giao, Hổ Quyền, điện Hòn Chén, là những ví dụ điển hình.
Bên bờ Bắc của con sông Hương, ba tòa thành gồm Kinh thành, Hoàng thành, và Tử cấm thành - biểu tượng cho sức mạnh và quyền uy của nhà Nguyễn, được sắp xếp một cách tinh tế, đăng đối trên một trục dọc từ mặt Nam ra mặt Bắc. Hệ thống thành quách ở đây là một mẫu mực của sự kết hợp hài hòa nhuần nhuyễn giữa tinh hoa kiến trúc Đông và Tây, được đặt giữa bức tranh thiên nhiên hữu tình với núi Ngự Bình, dòng Hương Giang, cồn Giã Viên, và cồn Bộc Thanh, tạo nên một quần thể di tích hài hòa giữa vẻ đẹp tự nhiên và con người.
Hoàng thành Huế được bao bọc bởi một vòng tường thành gần như vuông vức với mỗi chiều xấp xỉ 600m với 4 cổng ra vào, đặc biệt với Ngọ Môn – nơi được coi là biểu tượng của Cố đô, và là khu vực hành chính tối cao của triều đình Nguyễn . Bên trong Hoàng thành, hơi dịch về phía sau, là Tử cấm thành – nơi ăn ở sinh hoạt của Hoàng gia.
Đường Thần đạo, như một sợi dây vô hình kết nối các công trình kiến trúc chính của Kinh thành Huế, kéo dài từ bờ sông Hương đến Nghinh Lương Đình, Phu Văn Lâu, Kỳ Đài, và điện Thái Hòa điện Cần Chánh, điện Càn Thành, cung Khôn Thái, lầu Kiến Trung...... Hai bên đường Thần đạo này là hàng trăm công trình kiến trúc lớn nhỏ bố trí cân đối đều đặn, đan xen cây cỏ, chập chờn khi ẩn khi hiện giữa những sắc màu thiên nhiên Tất cả tạo nên một bức tranh sinh động, nơi cây cỏ, kiến trúc, và màu sắc thiên nhiên hòa quyện, mang đến cảm giác bình yên, thơ mộng cho bất kỳ ai bước đến đây.
Xa xa phía chân trời phía Tây của Kinh thành Huế, bên kia dòng sông Hương trữ tình, những lăng tẩm của vua Nguyễn hiện lên như những viên ngọc quý giữa cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, đánh dấu những thành tựu kiến trúc cảnh quan độc đáo của Việt Nam. Mỗi lăng tẩm không chỉ là nơi an nghỉ của một vị vua mà còn là một trang sách lịch sử, kể lại câu chuyện về cuộc đời, tính cách và tâm hồn của họ.
Lăng Gia Long, giữa núi rừng trùng điệp, vừa mộc mạc vừa hoành tráng, phản chiếu hình ảnh của một chiến tướng mạnh mẽ, đã trải qua biết bao trận mạc. Lăng Minh Mạng, nằm êm đềm giữa cảnh sắc hồ nước, rừng núi, thể hiện sự uy nghi, cân đối và tinh tế, là biểu tượng của một chính trị gia sáng suốt và một nhà thơ với trái tim trang nghiêm. Lăng Thiệu Trị, với vẻ đẹp thâm nghiêm và huyền bí, dường như chứa đựng những tâm sự sâu kín của một nhà thơ tài hoa, vượt lên trên thế tục nhưng vẫn mang nỗi niềm tiếc nuối về sự nghiệp không trọn. Lăng Tự Đức là nơi tôn vinh vẻ đẹp của sự tinh tế, phản ánh hồn thơ đầy trắc ẩn của một vị vua với tâm hồn nhạy cảm và đầy ưu tư.
Bên cạnh những lăng tẩm, Cố đô Huế còn được tô điểm bởi nhiều địa danh nổi tiếng khác như dòng sông Hương êm đềm, núi Ngự Bình hùng vĩ, chùa Thiên Mụ linh thiêng, và những bãi biển tuyệt đẹp như Bạch Mã, Lăng Cô, Thuận An, mỗi nơi đều góp phần tạo nên bức tranh đa sắc của quần thể di tích.
Tại phiên họp lần thứ 17 của Uỷ ban Di sản thế giới, Colombia từ ngày 6 đến 11/12/1993, UNESCO đã quyết định công nhận quần thể di tích Cố đô Huế là di sản văn hoá của nhân loại. Đây không chỉ là minh chứng cho giá trị toàn cầu của quần thể di tích Cố đô Huế mà còn là dấu mốc lịch sử, vinh danh Huế là di sản văn hóa thế giới đầu tiên của Việt Nam. Quyết định này không những khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử của Huế mà còn là niềm tự hào, là nguồn cảm hứng cho thế hệ hôm nay và mai sau, giữ gìn và phát huy vẻ đẹp văn hóa phong phú của dân tộc.
2. Công trình kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám
Nằm giữa lòng Hà Nội, Văn Miếu - Quốc Tử Giám đứng hiên ngang như một biểu tượng sống động của tri thức và văn hóa Việt Nam, nơi lưu giữ và phát huy những giá trị truyền thống cao quý. Được khởi xây bởi Vua Lý Thánh Tông vào mùa thu năm 1070, Văn Miếu không chỉ là nơi tôn vinh Khổng Tử và những bậc hiền triết Nho giáo, mà còn là địa điểm thờ cúng Chu Văn An, người thầy đức độ của nền giáo dục Việt Nam, từ năm 1370.
Cạnh Văn Miếu, Quốc Tử Giám được Vua Lý Nhân Tông lập ra vào năm 1076, mở đầu cho truyền thống giáo dục hoàng gia, ban đầu dành riêng cho con em của vua chúa và quý tộc. Về sau, dưới thời vua Trần Thái Tông, từ năm 1253, cánh cửa của tri thức đã mở rộng cho những tài năng xuất chúng từ mọi tầng lớp xã hội, khẳng định tinh thần dân chủ trong giáo dục.
Bước qua cổng Văn Miếu, ta như lạc vào một thế giới của kiến trúc cổ xưa, nơi mỗi viên đá, mỗi mái ngói đỏ đều kể lên lịch sử hào hùng của dân tộc. Đại Thành điện và Trang Tông bái đường, với kiểu dáng 5 gian, 2 chái, uốn lượn mềm mại, chính là nơi thờ cúng Khổng Tử và các hiền triết, nơi mỗi sĩ tử đều phải qua để tưởng nhớ và tôn kính trước khi bước vào kỳ thi trọng đại.
Khuê Văn Các, với ba tầng gỗ lim vững chãi, mái ngói lưu ly mềm mại, vươn mình giữa trời xanh, là biểu tượng không chỉ của Văn Miếu - Quốc Tử Giám mà còn của tri thức và văn hóa Việt Nam. Hội trường và khu nhà bia tiến sĩ, với 82 bia đá ghi danh những sĩ tử xuất sắc thời Lê - Nguyễn, được dựng từ năm 1442 đến năm 1779 là minh chứng cho truyền thống hiếu học, yêu nước của người Việt.
Khuôn viên Văn Miếu - Quốc Tử Giám, với vườn cây xanh mát, tạo nên một không gian yên bình, là nơi lý tưởng để tìm hiểu về lịch sử, văn hóa Việt Nam, và cũng là điểm đến thu hút biết bao du khách trong và ngoài nước. Đến đây, mỗi bước chân, mỗi góc nhìn đều mang lại cho du khách cảm nhận sâu sắc về một thời kỳ lịch sử rực rỡ, một nền văn hóa đặc sắc mà Văn Miếu - Quốc Tử Giám vẫn đang kiên trì gìn giữ và phát huy.
3. Công trình kiến trúc Chùa Một Cột
Tọa lạc tại trái tim của Hà Nội, bên cạnh quần thể di tích lịch sử Quảng trường Ba Đình, Chùa Một Cột hiện lên như một bức tranh thiên nhiên, văn hóa đầy màu sắc. Nơi đây là điểm hẹn của lòng thành kính và sự ngưỡng mộ từ biết bao du khách. Chùa xưa được vua Lý xây dựng trên đất thôn Thanh Bảo, huyện Quảng Đức, phía Tây hoàng thành Thǎng Long xưa. Ngày nay chùa nằm ở phố Chùa Một Cột, ngay cạnh quần thể di tích Quảng trường Ba Đình – Lăng Chủ Tịch ở trung tâm quận Ba Đình, Hà Nội ,cách Trung Tâm Hội Nghị 37 Hùng Vương 0,3 km.
Chùa Một Cột không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa mà còn là kiệt tác kiến trúc độc đáo. Chùa được xây vào mùa đông năm 1049, lấy cảm hứng từ giấc mộng của vua Lý Thái Tông, khi Ngài thấy Phật Quan Âm tọa thiền trên đài sen, ngôi chùa được xây dựng như một bông hoa sen nở rộ giữa hồ Linh Chiểu, thể hiện sự tinh khiết và cao thượng. Lúc này quần thể chùa (bao gồm chùa Một Cột và ngôi chùa mới) có tên là Diên Hựu với ý nghĩa “phước bền dài lâu”.
Kiến trúc của chùa thật sự là "một không hai" trong không gian văn hóa Phật giáo ở Việt Nam. Chùa được tạo hình giống như một đóa hoa sen nở trên mặt nước – loài hoa tượng trưng cho sự tinh khiết và cao quý của Phật pháp. Vì vậy dân gian vẫn gọi chùa Một Cột là Liên Hoa Đài.
Toàn bộ không gian chùa đều được đặt trên một trụ đá dưới hồ Linh Chiểu. Trên thực tế trụ gồm 2 khối đá nhưng được gắn kết khéo léo như một tạo nên sự độc đáo cho kiến trúc chùa. Chùa được làm bằng nhiều loại gỗ quý. Hình ảnh "Lưỡng long chầu nguyệt" trên mái chùa không chỉ thể hiện sự quyền uy, thiêng liêng mà còn phản ánh ước vọng và trí tuệ của con người.
Để lên chùa thắp hương, chiêm bái quý khách sẽ phải bước qua một bậc thang nhỏ có 13 bậc làm bằng gạch. Trên cầu thang có gắn bia đá giới thiệu sơ lược lịch sử ngôi chùa.
Bên trong chùa, tượng Phật Quan Âm được trang trí một cách tinh xảo, mô phỏng theo giấc mộng của vua Lý Thái Tông, tỏa ánh hào quang rực rỡ. Chùa Một Cột không chỉ là một di sản văn hóa, mà còn là một điểm sáng trong kiến trúc tâm linh của Việt Nam, được Tổ chức Kỷ lục Châu Á và Kỷ lục Guinness Việt Nam công nhận về giá trị kiến trúc độc đáo. Không gian yên bình, linh thiêng của chùa và hồ Linh Chiểu xung quanh là điểm đến tâm linh, mang lại cho du khách cảm giác an lành, thanh tịnh.
Chùa Một Cột không chỉ là nơi chiêm bái, thể hiện lòng thành kính mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai đam mê khám phá văn hóa, kiến trúc và tâm linh Việt Nam. Qua bao thế kỷ, ngôi chùa vẫn đứng vững, như một minh chứng sống động cho sự bền bỉ, phát triển không ngừng của dân tộc và là điểm tựa tinh thần vững chắc cho những tâm hồn tìm về cội nguồn văn hóa, tâm linh.
4. Công trình kiến trúc Nhà thờ Đức Bà
Tọa lạc tại vị trí trung tâm của TP. Hồ Chí Minh, tại Công trường Công Xã Paris, Phường Bến Nghé, Quận 1, Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn, hay còn được biết đến với cái tên trang trọng là Vương cung thánh đường chính tòa Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội, đã từ lâu trở thành biểu tượng kiêu hãnh của Sài Gòn. Được kiến trúc sư J.Bourard thiết kế, công trình này phô diễn sự uy nghi và vẻ đẹp kiến trúc Pháp cổ kính, với chiều dài 91m, chiều rộng 35.5m, vòm mái chính cao 21m và hai tháp chuông đứng sừng sững cao gần 57m mỗi bên.
Bước qua cánh cửa của nhà thờ là tòa thánh đường được thiết kế đặc biệt với khả năng chịu được gấp 10 lần toàn bộ kiến trúc của công trình. Nội thất bên trong nhà thờ được thiết kế gồm 1 lòng chính, 2 lòng phụ, 2 dãy nhà nguyện. Toàn bộ thánh đường có chiều dài là 93m, chiều rộng nhất lên tới 35m và chiều cao mái vòm là 21m.
Du khách không nên bỏ qua khu vực các bàn thờ. Các bàn thờ tại đây đều được khắc tinh tế bằng vật liệu đá cẩm thạch nguyên khối. Có 56 ô cửa kính nhiều màu được ghép lại với nhau tạo thành một hình ảnh ấn tượng. Tất cả các đường nét, gờ chỉ và hoa văn khu vực bàn thờ đều mang phong cách Roman và Gothic, vừa tôn nghiêm vừa trang nhã
Đặc biệt, tháp chuông của Nhà thờ Đức Bà không chỉ là biểu tượng linh hồn của nhà thờ mà còn là điểm nhấn ấn tượng trong kiến trúc. Ban đầu chỉ là hai tháp chuông không mái cao 36.6m, sau được bổ sung thêm mái chóp cao 21m vào năm 1895, nâng tổng chiều cao lên 57m. Trong lòng tháp chuông treo 6 quả chuông với âm điệu harmoni, mỗi quả chuông được trang trí họa tiết mỹ lệ, góp phần tạo nên giai điệu thiêng liêng, vang xa trên khắp Sài Gòn.
Không thể không nhắc đến, khu vực bàn thờ trong Nhà thờ Đức Bà là nơi tụ hội của nghệ thuật và tâm linh. 56 ô cửa kính màu được ghép lại tạo thành hình ảnh đa sắc, hòa quyện ánh sáng và màu sắc, làm nổi bật không gian thiêng liêng bên trong. Mỗi đường nét, gờ chỉ, hoa văn đều toát lên vẻ đẹp tôn nghiêm, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.
Nhà thờ Đức Bà không chỉ là điểm đến linh thiêng cho bất kỳ ai muốn tìm đến nơi cầu nguyện, mà còn là điểm du lịch hấp dẫn, thu hút hàng nghìn du khách ghé thăm mỗi ngày, để chiêm ngưỡng, để cảm nhận vẻ đẹp kiến trúc, nghệ thuật và tâm linh đặc sắc của Sài Gòn.
5. Công trình kiến trúc Bến cảng Nhà Rồng
Bến cảng Nhà Rồng, một địa danh lịch sử nổi tiếng, nơi chứng kiến Bác Hồ bước lên tàu Amiral Latouche Tréville vào ngày 5/6/1911 để tới Pháp, khởi đầu hành trình đi tìm đường cứu nước vĩ đại của Người. Nơi này từng là trụ sở của thương cảng Sài Gòn, được thực dân Pháp xây dựng từ năm 1863.
Sau khi chiến tranh kết thúc, khu vực này được chính quyền miền Nam cải tạo thành một khu phức hợp với 4 khu vực chính bao gồm: bảo tàng Hồ Chí Minh, tượng đài Bác, khuôn viên bến cảng và đài phun nước, biến nơi đây thành biểu tượng sống động của Sài Gòn. Kiến trúc Pháp cổ điển cùng những yếu tố Á Đông tinh tế được hòa quyện, tạo nên một không gian vừa uy nghi, vừa gần gũi. Người dân địa phương thường gọi bảo tàng là “Nhà Rồng” và bến cảng gần đó là “bến Nhà Rồng”.
Điểm nhấn nghệ thuật đặc sắc của công trình chính là hình ảnh "Lưỡng long chầu nguyệt" trên đỉnh mái, một biểu tượng văn hóa Á Đông được tái hiện một cách độc đáo, khác biệt so với hình ảnh thường thấy với hình dạng đầu ngựa và mỏ neo thay cho hình mặt nguyệt truyền thống.
Sự chuyển mình của thời gian đã chứng kiến sự thay đổi từ hai con rồng ban đầu sang hai con rồng mới vào năm 1955, khi chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã cải tạo công trình và thay hai con rồng cũ bằng hai con rồng mới với tư thế hướng đầu ra ngoài. Đến nay, Bến cảng Nhà Rồng không chỉ là điểm đến không thể bỏ qua cho du khách mà còn là chứng nhân sống động cho sự kết hợp nghệ thuật kiến trúc, ghi dấu ấn sâu đậm trong tâm trí mỗi người về hành trình hào hùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và là niềm tự hào của thành phố mang tên Người.
Trên đây là 5 công trình kiến trúc truyền thống tiêu biểu của Việt Nam mà bạn nhất định không thể bỏ lỡ. Từ đây, chúng ta cũng có thể thấy rằng Việt Nam có rất nhiều công trình kiến trúc tuyệt mỹ trải dài từ Bắc chí Nam, qua đó càng chứng minh thêm cho sự giàu mạnh về văn hoá của đất nước chúng ta.
Biên tập và tổng hợp bởi đội ngũ Thầy Đoàn Nhược Quý dựa trên Kiến Thức, Trải Nghiệm Văn Hoá - Nghệ Thuật - Âm Nhạc của Thầy Đoàn Nhược Quý trong dự án Lifelong Learning nhằm mục đích tìm hiểu, bảo tồn, phát huy, kết nối và chia sẻ kiến thức Văn Hoá - Nghệ Thuật - Âm Nhạc đến các Học Viên Thầy Đoàn Nhược Quý trong Chương Trình Phát Triển Nghệ Sĩ Online 1 kèm 1.
תגובות