Việt Nam, quê hương của chúng ta nổi tiếng là một quốc gia với rất nhiều danh lam thắng cảnh tuyệt sắc. Bên cạnh những cảnh quan mang vẻ đẹp thanh bình, thơ mộng, Việt Nam vẫn còn đó những tuyệt tác thiên nhiên mang trong mình sự hùng vĩ, lớn lao. Đó cũng chính là nguồn cảm hứng bất tận để các thi sĩ sáng tác nên những áng thơ mê mẩn lòng người.
1. Bài thơ Tây Tiến – Quang Dũng
Quang Dũng viết bài thơ Tây Tiến khi đã chuyển sang đơn vị khác, khi những gì đẹp nhất đã trở thành quá khứ. Mặc dù thế, những kỉ niệm gắn bó với vùng đất này vẫn mãi in sâu trong tâm trí ông, để từ đó mà ông có thể viết nên những dòng thơ đầy cảm xúc, miêu tả được thiên nhiên qua văn học Việt Nam.
Bài văn mở đầu bằng một câu cảm thán đầy xúc động: "Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi!" vừa truyền đạt lời tâm sự chân thành, vừa thể hiện sâu sắc tình cảm của nhà thơ. Quang Dũng đã liên kết với hình ảnh "sông Mã", biểu tượng của vẻ hùng vĩ thiên nhiên Tây Bắc. Được ví như người bạn tri kỉ, con sông Mã là điểm nhấn để Quang Dũng hồi tưởng khi phải chia xa. Ông nhớ về Tây Tiến, đơn vị quân đội đa phần là thanh niên Hà Nội tham gia chiến đấu. Quang Dũng và đoàn binh Tây Tiến đã chung sống qua những ngày tháng đầy gian khổ và hy sinh, đánh dấu tình đồng đội sâu sắc.
Từ "nhớ" lặp lại hai lần trong một dòng thơ, kết hợp với cụm từ "chơi vơi", thể hiện một nỗi nhớ cụ thể, gây ấn tượng về một kí ức chân thật, làm nổi bật nỗi nhớ đậm sâu, lặng lẽ và cảm động trong tâm hồn người sống và có liên quan đến "sông Mã" và binh đoàn Tây Tiến. Nỗi nhớ được mô tả như có hình ảnh, có sự hiện hữu mạnh mẽ, lan tỏa khắp không gian và thời gian. Cảnh đất rộng lớn của Tây Bắc, với những địa danh xa xôi như "Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu", với địa hình đồi núi bản địa và thời tiết khắc nghiệt, tạo nên bối cảnh gian khổ và bí ẩn, làm tăng thêm chiều sâu và cảm xúc trong bức tranh mà Quang Dũng muốn truyền đạt.
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Tây Bắc, vùng đất với địa hình đa dạng, thường xuyên trải qua mưa nguồn, những thác lũ và đồi dốc cao, được Quang Dũng diễn đạt một cách ấn tượng. Nhà thơ sử dụng nhiều từ ngữ tượng hình như "khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút" cùng với nhịp thơ trắc trở, tạo ra một cảm giác như thể câu thơ đang bị chia đôi: "Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống". Câu thơ này giống như bước chân của lính Tây Tiến, điều hướng theo dốc núi và đèo, tạo ra một hình ảnh độc đáo.
Thiên nhiên qua văn học Việt Nam hùng vĩ biết bao nhiêu, hình ảnh thơ gấp khuôn ve hai sườn núi nổi lên và rơi xuống gần như thẳng đứng, mô tả sự chênh vênh, trắc trở của địa hình núi đồi. Dốc núi cao và vực sâu được mô tả như "thăm thẳm". Tây Bắc hiểm trở, nặng nề, được thể hiện qua nhiều đoạn thơ như: "Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm". Sự dữ dội của Tây Bắc còn được thể hiện qua âm thanh ghê rợn của "thác gầm thét", tiếng "cọp trêu người" vang vọng vào "chiều chiều, đêm đêm", đe doạ đến tính mạng con người. Sự sống động của thiên nhiên được tạo ra bởi lối viết tự nhiên và sự đối lập trong cảm nhận lãng mạn.
Quang Dũng, với thời gian dài gắn bó với Tây Bắc, đã khám phá nhiều điều mới về vùng đất này. Biên giới Việt - Lào không chỉ xuất hiện như một khu rừng thiêng nước độc đáo mà còn là mảnh đất giàu chất thơ và nhiều kí ức đáng nhớ.
2. Bài thơ Tràng Giang – Huy Cận
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Trước mắt ta là bức tranh của dòng sông Hồng mênh mông, được Huy Cận mô tả như một tràng giang. Những âm "ang" liền kề nhau tạo nên cảm nhận về sự mênh mông, bát ngát và trải dài của dòng sông. Sóng nước trên trường giang ấn tượng với những lớp sóng không ngừng nối tiếp. Từ ngôn ngữ như "điệp điệp, song song" góp phần làm nổi bật trạng thái dập dềnh của sóng nước.
Huy Cận miêu tả dòng tràng giang là dòng sông Hồng, và câu thơ "Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp" thể hiện nỗi buồn sâu sắc của thi sĩ. Nỗi buồn này mênh mông, lớp lớp như những sóng điệp điệp liên tục nối tiếp. Gắn kết giữa tạo vật (dòng sông) và tâm tình của thi sĩ được thể hiện ngay từ câu thơ này, một điểm nhấn quan trọng trong toàn bộ tác phẩm.
Tới đoạn thơ "Củi một cành khô lạc mấy dòng," chúng ta lại đối mặt với thêm những cảm xúc sâu sắc. Trong khi ba câu đầu thể hiện sự hô hấp của phong cách cổ điển, câu này lại mang đến hình ảnh của một cành củi khô, như Xuân Diệu từng nhận xét, vô cùng hiện thực và sống sót.
Không phải là một sự tình cờ, tác giả Huy Cận đã kỹ lưỡng chọn lọc câu thơ này sau nhiều lượt chỉnh sửa. Điều này thực sự là một cúi cùng hữu ích, mang lại sự phong phú trong cảm nhận. Từ hình ảnh một cành cây xanh tươi tắn tại nguồn đầu nguồn đến cành củi khô bất ngờ trôi nổi, câu thơ làm nổi bật sự mất mát và đau đớn của thế giới cây cỏ. Nó tác động lên cảm xúc và đồng cảm của người đọc đối với những số phận đau buồn.
Hình ảnh cành củi khô giữa dòng trường giang cũng tạo nên một tương quan đối lập rất đặc sắc, thể hiện mối quan hệ phức tạp giữa con người và vũ trụ. Đối diện với sự mênh mông với dòng sông, con người trở nên nhỏ bé và cô đơn. Điều này khiến cảm xúc của độc giả rơi vào trạng thái rợn rợn, như đồng cảm với nỗi đau sâu thẳm của tác giả.
3. Bài thơ Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan
Bước đến đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Ở hai câu đầu của bài thơ, tác giả đã khái quát hoàn cảnh, không gian và thời gian của bài thơ trong câu thơ đầu tiên một cách tự nhiên và không gượng ép. Đó chính là "tức cảnh sinh tình" trước khung cảnh hữu tình của Đèo Ngang, một địa danh đẹp non nước Việt Nam. Trình bày về chiều tà, bức tranh hoàng hôn đẹp nhưng u buồn được miêu tả rõ trong bài thơ.
Qua quãng thời gian một ngày trôi qua, đèo Ngang hiện lên với những hình ảnh độc đáo như "cỏ cây" và "hoa", được tác giả diễn đạt mạnh mẽ bằng động từ "chen" và phép liệt kê, tạo nên một bức tranh sống động về phong cảnh nơi này.
Hình ảnh của cỏ cây, đá núi, lá và hoa cùng nhau nảy mầm, đầy sức sống, tạo nên một khung cảnh nhỏ bé nhưng rất mạnh mẽ. Dưới ánh chiều tà lụi tàn, những hình ảnh này vẫn giữ lại sức sống mạnh mẽ, để lại nhiều suy nghĩ sâu sắc trong tâm trí người đọc.
Dừng chân đứng lại: Trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
Kết thúc những trải nghiệm về vẻ đẹp tự nhiên của đèo Ngang, khung cảnh xứng đáng với sự hùng vĩ và trùng điệp, khiến tác giả không muốn rời khỏi. Sự hoành tráng của cảnh vật, với non nước bao la và mây trời ôm lấy những bước chân của thi sĩ. Đối mặt với khoảnh khắc vô cùng rộng lớn, tác giả bỗng nhận ra sự cô đơn, sự lẻ loi trong tâm hồn mình. Mảnh tình riêng, những tâm sự đau đáu không tìm thấy lối thoát, như những nhịp điệu của câu thơ hòa quyện, tạo nên âm thanh của một tiếng thở dài, đầy nuối tiếc và xót xa.
Biên tập và tổng hợp bởi đội ngũ Thầy Đoàn Nhược Quý dựa trên Kiến Thức, Trải Nghiệm Văn Hoá - Nghệ Thuật - Âm Nhạc của Thầy Đoàn Nhược Quý trong dự án Lifelong Learning nhằm mục đích tìm hiểu, bảo tồn, phát huy, kết nối và chia sẻ kiến thức Văn Hoá - Nghệ Thuật - Âm Nhạc đến các Học Viên Thầy Đoàn Nhược Quý trong Chương Trình Phát Triển Nghệ Sĩ Online 1 kèm 1.
Comentarios